گنجایش حافظه کوتاه مدت+ زمان ماندگاری آن

حافظه کوتاه‌مدت (STM)، یکی از اصلی‌ترین و پرکاربردترین سیستم‌های حافظه در مغز است که به انسان کمک می‌کند تا اطلاعات را برای مدت زمان کوتاهی نگه دارد و از آن‌ها در انجام کارهای روزمره و وظایف موقت استفاده کند.

شناخت گنجایش، زمان نگهداری و محدودیت‌های حافظه کوتاه‌مدت، به ما در بهبود عملکرد و همچنین درک بهتر مغز و فرایندهای شناختی کمک می‌کند. در این مطلب، به بررسی ظرفیت حافظه کوتاه‌مدت، زمان ذخیره‌سازی اطلاعات در آن، و عوامل موثر بر عملکرد این نوع حافظه پرداخته‌ایم.

حافظه کوتاه‌مدت چیست؟

حافظه کوتاه‌مدت، که به عنوان حافظه کاری نیز شناخته می‌شود، به توانایی مغز در ذخیره و استفاده از اطلاعات برای مدت زمان کوتاهی اشاره دارد. این نوع حافظه نقش مهمی در انجام کارهایی مانند به خاطر سپردن یک شماره تلفن قبل از یادداشت آن، یا ذخیره موقتی اطلاعاتی که برای حل مسئله نیاز داریم، دارد. حافظه کوتاه‌مدت به طور مداوم اطلاعات جدید را دریافت و نگهداری می‌کند، اما به دلیل محدودیت‌های زمانی و ظرفیتی، این اطلاعات به سرعت فراموش می‌شوند.

گنجایش حافظه کوتاه‌مدت: چند آیتم را می‌توان نگه داشت؟

تحقیقات اولیه در زمینه حافظه کوتاه‌مدت، نشان داده‌اند که این نوع حافظه دارای گنجایش محدودی است. در دهه 1950، روانشناس آمریکایی جورج میلر تحقیقی در مورد حافظه کوتاه‌مدت انجام داد و دریافت که افراد معمولاً می‌توانند حدود 7 آیتم (با 2 عدد بیشتر یا کمتر) را در حافظه کوتاه‌مدت خود نگه دارند. به همین دلیل، این محدودیت به عنوان «عدد جادویی 7» شناخته شد.

این آیتم‌ها می‌توانند شامل اعداد، حروف، کلمات یا هر نوع اطلاعات دیگری باشند که به طور همزمان در حافظه کوتاه‌مدت ذخیره شوند. با این حال، اگر اطلاعات به شکلی سازمان‌دهی یا گروه‌بندی شوند (مثلاً تبدیل اعداد به گروه‌های کوچک‌تر)، افراد می‌توانند اطلاعات بیشتری را به خاطر بسپارند. این فرآیند به عنوان «تجمیع» (Chunking) شناخته می‌شود.

مثال تجمیع

به عنوان مثال، فرض کنید یک شماره تلفن به این صورت است: 09125678901- اگر این شماره را به صورت «0912»، «567»، «8901» تقسیم کنیم، راحت‌تر می‌توانیم آن را به خاطر بسپاریم. این تجمیع‌ها می‌تواند گنجایش حافظه کوتاه‌مدت را افزایش دهد، چون حافظه به جای نگهداری از 11 عدد جداگانه، با سه گروه کوچک‌تر سروکار دارد.

زمان نگهداری اطلاعات در حافظه کوتاه‌مدت: چقدر طول می‌کشد؟

زمانی که اطلاعات وارد حافظه کوتاه‌مدت می‌شوند، معمولاً برای مدت کوتاهی در آنجا باقی می‌مانند و اگر این اطلاعات تکرار یا تقویت نشوند، به سرعت از بین می‌روند. پژوهش‌های اولیه نشان داده‌اند که اطلاعات در حافظه کوتاه‌مدت معمولاً برای حدود 15 تا 30 ثانیه نگهداری می‌شوند و سپس در صورت عدم تکرار، فراموش می‌شوند.

به عبارت دیگر، بدون تکرار و تقویت، مغز ما توانایی نگهداری طولانی‌مدت اطلاعات در حافظه کوتاه‌مدت را ندارد. این مسئله به دلیل دخالت فرآیند «فراموشی خودکار» رخ می‌دهد؛ یعنی اطلاعات جدید وارد حافظه کوتاه‌مدت می‌شوند و جایگزین اطلاعات قدیمی می‌شوند.

نقش تکرار در افزایش زمان حافظه کوتاه‌مدت

تکرار یا مرور اطلاعات (Rehearsal) یکی از روش‌های موثر برای افزایش زمان نگهداری اطلاعات در حافظه کوتاه‌مدت است. با تکرار و مرور اطلاعات، این اطلاعات می‌توانند به حافظه بلندمدت منتقل شوند، که این فرآیند انتقال به عنوان «تثبیت حافظه» شناخته می‌شود.

برای مثال، زمانی که یک شماره تلفن را چندین بار در ذهن خود تکرار می‌کنید، احتمال بیشتری وجود دارد که آن را برای مدت طولانی‌تری به خاطر بسپارید. این روش در بسیاری از موقعیت‌های روزمره، مانند یادگیری واژگان جدید یا به خاطر سپردن نام‌ها و چهره‌ها، کاربرد دارد.

عوامل موثر بر ظرفیت و زمان نگهداری حافظه کوتاه‌مدت

گنجایش و مدت زمان نگهداری اطلاعات در حافظه کوتاه‌مدت می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار گیرد که در ادامه به برخی از آن‌ها می‌پردازیم:

1- سن

تحقیقات نشان داده‌اند که حافظه کوتاه‌مدت با افزایش سن تغییراتی را تجربه می‌کند. در کودکان و نوجوانان، حافظه کوتاه‌مدت معمولاً ظرفیت بیشتری دارد، اما با افزایش سن، این ظرفیت ممکن است کاهش یابد. همچنین، افراد مسن ممکن است در نگهداری اطلاعات برای مدت طولانی‌تر مشکل داشته باشند و سریع‌تر اطلاعات جدید را فراموش کنند.

2- استرس و اضطراب

استرس و اضطراب نیز می‌توانند بر عملکرد حافظه کوتاه‌مدت تأثیر بگذارند. در شرایط استرس‌زا، مغز به ویژه ناحیه هیپوکامپ و ناحیه پیش‌پیشانی تحت فشار قرار می‌گیرند که باعث کاهش توانایی تمرکز و نگهداری اطلاعات در حافظه کوتاه‌مدت می‌شود. این امر به ویژه در زمان‌های امتحان یا ارائه کاری قابل مشاهده است.

3- کیفیت خواب

خواب نقش بسیار مهمی در عملکرد حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت ایفا می‌کند. تحقیقات نشان داده‌اند که افراد با کیفیت خواب بهتر، توانایی بیشتری در حفظ و بازیابی اطلاعات دارند. خواب کافی به فرآیند تثبیت حافظه کمک می‌کند و باعث می‌شود که اطلاعات به حافظه بلندمدت منتقل شوند و در نتیجه به یادآوری آن‌ها در آینده کمک کند.

4- سطح توجه و تمرکز

حافظه کوتاه‌مدت به شدت به تمرکز و توجه وابسته است. اگر فردی در حین دریافت اطلاعات تمرکز کافی نداشته باشد، احتمال دارد که اطلاعات به درستی وارد حافظه کوتاه‌مدت نشده و در نتیجه به سرعت فراموش شوند. تکنیک‌های افزایش تمرکز، مانند تمرینات ذهن‌آگاهی و مدیتیشن، می‌توانند به بهبود عملکرد حافظه کوتاه‌مدت کمک کنند.

راهکارهایی برای بهبود گنجایش و عملکرد حافظه کوتاه‌مدت

راهکارهایی وجود دارند که می‌توانند به بهبود گنجایش و کارایی حافظه کوتاه‌مدت کمک کنند. در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1- تجمیع اطلاعات

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، تجمیع اطلاعات روشی موثر برای افزایش گنجایش حافظه کوتاه‌مدت است. این تکنیک به افراد کمک می‌کند تا اطلاعات را به صورت گروه‌های کوچک‌تر دسته‌بندی کنند و بدین ترتیب آن‌ها را راحت‌تر به خاطر بسپارند.

2- تمرینات حافظه کاری

تمرینات حافظه کاری، مانند به خاطر سپردن اعداد و حروف به صورت تصادفی، می‌توانند به تقویت حافظه کوتاه‌مدت کمک کنند. این تمرینات به مغز کمک می‌کنند تا توانایی نگهداری اطلاعات و تمرکز خود را بهبود بخشد.

3- تکرار و مرور ذهنی

تکرار اطلاعات یکی از بهترین راه‌ها برای افزایش زمان نگهداری اطلاعات در حافظه کوتاه‌مدت است. مرور و تکرار ذهنی اطلاعات، به ویژه زمانی که به شکلی منظم انجام شود، می‌تواند به انتقال اطلاعات به حافظه بلندمدت کمک کند.

4- استفاده از تکنیک‌های تصویری

استفاده از تصاویر ذهنی برای حفظ اطلاعات، یکی دیگر از راه‌های افزایش گنجایش حافظه کوتاه‌مدت است. ایجاد تصاویر ذهنی برای اطلاعات جدید می‌تواند به یادگیری و به خاطر سپردن اطلاعات کمک کند.

حافظه کوتاه‌مدت یکی از مهم‌ترین کارکردهای مغز است که به ما امکان می‌دهد اطلاعات را برای مدت کوتاهی نگه داریم و از آن‌ها در انجام وظایف روزمره استفاده کنیم. گنجایش حافظه کوتاه‌مدت معمولاً حدود 7 آیتم است و زمان نگهداری اطلاعات در این حافظه تنها 15 تا 30 ثانیه است. با این حال، این گنجایش و زمان نگهداری تحت تاثیر عواملی همچون سن، استرس، کیفیت خواب و تمرکز قرار دارد.

استفاده از تکنیک‌هایی مانند تجمیع اطلاعات، تمرینات حافظه کاری، تکرار ذهنی و ایجاد تصاویر ذهنی می‌تواند به بهبود گنجایش و عملکرد حافظه کوتاه‌مدت کمک کند. درک عملکرد حافظه کوتاه‌مدت و به‌کارگیری این روش‌ها می‌تواند در زندگی روزمره و فرآیند یادگیری افراد موثر باشد و به آن‌ها کمک کند تا اطلاعات را به صورت موثرتری به خاطر بسپارند.